Χωρίς αμφιβολία είναι συλλεκτικό το ένθετο που περιλαμβάνεται σήμερα στην «Εφημερίδα των Συντακτών». Το υπογράφει ο Δημήτρης Ψαρράς και κάνει μια διαδρομή στην πορεία του συγκροτήματος Λαμπράκη από το 1922 που ξεκίνησε μέχρι σήμερα. Σας συνιστούμε ανεπιφύλακτα να το προμηθευτείτε. Σ’ αυτή την κατεύθυνση, και για να σας δώσουμε μια «γεύση» παραθέτουμε την εισαγωγή του:
Οι κυβερνήσεις πέφτουνε, αλλά ο ΔΟΛ…
ΞΑΦΝΙΑΣΕ Ο ΑΠΡΟΣΧΗΜΑΤΙΣΤΟΣ ΤΡΟΠΟΣ με τον οποίο επιτέθηκε ο κ. Ψυχάρης στον πρωθυπουργό μετά την άσκηση δίωξης εναντίον του για τα δάνεια που είχε λάβει, προκειμένου να αποκτήσει την ιδιοκτησία του ΔΟΛ. Ασφαλώς δεν συνηθίζουν «σοβαρές» εφημερίδες να δημοσιεύουν δήθεν ρεπορτάζ για «μυστικές» συναντήσεις του εκδότη τους με πολιτικούς αρχηγούς ή να αφήνουν εκβιαστικά υπονοούμενα για προσεχείς παρόμοιες «αποκαλύψεις».
Πριν από λίγες βδομάδες είχε επίσης ξαφνιάσει η πρωτοβουλία του ΔΟΛ να «ξεπλύνει» τη δυναστεία των Γκλίξμπουργκ από όλες τις πολιτικές αμαρτίες που τη βαρύνουν, παρουσιάζοντας ως «σημαντικό» και «αποκαλυπτικό» κείμενο μια εξόφθαλμη διαστρέβλωση της σύγχρονης πολιτικής ιστορίας της χώρας. Η «Εφ.Συν.» ασχολήθηκε εκτενώς με το ζήτημα και ανασκεύασε όλους τους μύθους που περιλάμβανε το «αυτοβιογραφικό» πόνημα του Γκλίξμπουργκ.
Ασφαλώς αυτά τα τελευταία κρούσματα οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στο γεγονός ότι για πρώτη φορά στην ιστορία του το Συγκρότημα νιώθει τόσο αδύναμο. Και η αδυναμία είναι κακός σύμβουλος για κάποιον που έχει μάθει να βρίσκεται στην κορυφή και να αισθάνεται παντοδύναμος.
Ο ΔΟΛ δεν ήταν βέβαια το μοναδικό συγκρότημα Τύπου στη σύγχρονη ελληνική ιστορία. Ομως είναι το μόνο με τόσο μεγάλη διάρκεια ζωής. Το μυστικό της επιτυχίας του είναι ακριβώς το ίδιο που προκαλεί σήμερα την παρακμή και την πτώση του. Αναφέρομαι στην παρασκηνιακή παρουσία του στην πολιτική ζωή. Ο ΔΟΛ δεν ήταν ούτε η πιο πλούσια επιχείρηση μέσων ενημέρωσης (ειδικά από τη στιγμή που μπήκαν στον χώρο οι εφοπλιστές και οι κατασκευαστές) ούτε οι εφημερίδες του κατείχαν πάντοτε την πρώτη θέση στις κυκλοφορίες. Ομως πάντοτε διακρινόταν για την αποτελεσματικότητά του να επεμβαίνει στα πολιτικά πράγματα, να ορίζει πρωθυπουργούς και να κατευθύνει κυβερνήσεις.
Παρά τον αναμφισβήτητα ξεχωριστό ρόλο του ΔΟΛ στις ιστορικές εξελίξεις, μάταια θα αναζητήσει κανείς επιστημονικές μελέτες για τη διαδρομή του. Αν εξαιρεθούν δευτερεύουσες αναφορές σε κείμενα με ευρύτερο αντικείμενο, καθώς και ελάχιστα κείμενα πολεμικής, στα οποία δεν μπορεί να αποδοθεί κανενός είδους εγκυρότητα, το Συγκρότημα έχει μείνει στο βολικό σκοτάδι, μακριά από την κριτική ματιά των ερευνητών.
Εδώ δεν θα ασχοληθούμε παρά μόνο με μια πτυχή της δραστηριότητας του ΔΟΛ, τη σχέση του με την πολιτική εξουσία. Αυτή είναι εξάλλου η πραγματική ιδιαιτερότητα του δημοσιογραφικού οργανισμού ο οποίος όχι μόνο επιβίωσε σε όλες τις πολιτικές καταστάσεις, αλλά έβαλε τη δική του σφραγίδα στις πολιτικές εξελίξεις του τελευταίου αιώνα, κάνοντας χρήση κάθε μέσου και κυρίως μετατρέποντας τα δημοσιογραφικά του μέσα σε πραγματικά όπλα, έτοιμα να στραφούν εναντίον όποιου επέλεγε κάθε φορά το μεγάλο αφεντικό και έτοιμα να υπηρετήσουν ακόμα και τους πιο ετερόκλητους αφεντάδες.
«Στα γραφεία του Ελευθέρου Βήματος», γράφει ένας μελετητής του Τύπου, «καταστρώθηκαν πολιτικά προγράμματα, σχηματίστηκαν κυβερνήσεις και σχεδιάστηκαν επαναστάσεις που έμελλε να έχουν μεγάλη επίδραση στο μέλλον της χώρας».1 Ασφαλώς δεν υπάρχουν άλλα συγκροτήματα που να διεκδικούν αυτά τα χαρακτηριστικά και μάλιστα τόσο διαχρονικά όσο ο ΔΟΛ.
lamprakis_1Μπορεί την περασμένη βδομάδα ο Σταύρος Ψυχάρης να καταγγέλλει ως «συκοφαντία» αυτή τη διαπίστωση,2 αλλά το παραδέχονται με υπερηφάνεια ακόμα και τα στελέχη του Συγκροτήματος. Στο αφιέρωμα του «Βήματος» για τον θάνατο του Χρήστου Λαμπράκη τον Δεκέμβριο του 2009, το κεντρικό κείμενο του Στάθη Ευσταθιάδη περιέγραφε ως εξής το φαινόμενο: «Εχει ειπωθεί και μάλιστα γράφτηκε και σε ξένες εφημερίδες κύρους ότι ο Ααμπράκης «ανεβάζει και κατεβάζει κυβερνήσεις”. Οτι είναι king maker, κατά τους Times του Λονδίνου (1994). Μολονότι αυτό χαλκεύτηκε για τον πατέρα Λαμπράκη, τον Δημήτρη, ο τίτλος επιδόθηκε και στον Χρήστο Λαμπράκη. Είναι υπερβολή αλλά δεν στερείται εντελώς αλήθειας. Ναι, το Συγκρότημα, ο ΔΟΛ, ο Λαμπράκης «ανεβάζουν» δημοκρατικές, προοδευτικές κυβερνήσεις και (προσπαθούν να) «κατεβάζουν» αντιδραστικές, αντιδημοκρατικές κυβερνήσεις. Και θεωρούν αυτό τιμή τους και υποχρέωση προς τα καλώς εννοούμενα εθνικά, δημοκρατικά συμφέροντα. Αν αυτό είναι υπερβολή, είναι πραγματικότητα το γεγονός ότι η αρθρογραφία, τα σχόλια και περισσότερο από καθετί άλλο η υπογραφή του Χρήστου Λαμπράκη επηρέαζαν κυβερνητικές πολιτικές και αποφάσεις».3
Το αν είναι μόνο «προοδευτικές» οι κυβερνήσεις που ανεβάζει το Συγκρότημα Λαμπράκη και «αντιδραστικές» εκείνες που κατεβάζει, αυτό θα το δούμε παρακάτω. Αρκεί εδώ να σημειώσουμε την εικόνα που έχουν οι ίδιοι οι συνεργάτες του ΔΟΛ για τον εαυτό τους. Γιατί ένα δεύτερο χαρακτηριστικό του Συγκροτήματος που αναδείχτηκε τις τελευταίες μέρες είναι ότι πρόκειται για ένα περίκλειστο σύστημα. Αυτοί που αναδεικνύονται ως στελέχη του οφείλουν πέρα από τα όποια άλλα προσόντα τους να είναι πρόθυμοι να υπηρετήσουν τον κεντρικό σχεδίασμά, και κυρίως τους ελιγμούς, τις υπαναχωρήσεις, τις στοχοποιήσεις αντιπάλων, την εμμονή στα ζητήματα που επιλέγει η κορυφή της ιεραρχίας. Το διαπιστώσαμε με τη θλιβερή μονοφωνία που εξέπεμπαν όλα τα μέσα τους Συγκροτήματος για τις επιχειρηματικές υποθέσεις που υποτίθεται ότι αφορούν μόνο το τρέχον αφεντικό τους.
Στην πραγματικότητα ο Δημήτριος και εν συνεχεία ο Χρήστος Λαμπράκης αντιλαμβάνονταν τις εφημερίδες τους ως κεντρικά όργανα ενός «ιδανικού» κόμματος που πασχίζει για τα συμφέροντα των οικονομικών και πνευματικών ελίτ της χώρας. Αλλά επειδή τα υπάρχοντα κόμματα σπάνια ταίριαζαν με τα δικά τους πρότυπα, φρόντιζαν να τα πιέσουν για να συμμορφωθούν. Και συχνά το πετύχαιναν. Αυτό το «ιδανικό» κόμμα ονομαζόταν κάποτε «εθνική κυβέρνηση», κάποτε «εθνική αντιπολίτευση», κάποτε «δημοκρατική παράταξη», κάποτε «προοδευτικός κόσμος», κάποτε «εκσυγχρονιστές» και πάντα «ευρωπαϊστές». Είναι απίστευτο πόσο μεγάλη είναι η πολιτική γκάμα που μπορούν να περικλείσουν οι ονομασίες αυτές.
Οι εφημερίδες έχουν μια ιδιαιτερότητα ως προϊόν. Κάθε μέρα, με κάθε νέο φύλλο, έχουν τη δυνατότητα να αναγεννιούνται. Ετσι μπορεί τη μια μέρα να υμνούν κάποιον πολιτικό και την επομένη να τον καταριούνται. Τα κόμματα δεν έχουν παρόμοια ευελιξία. Από την άλλη μεριά, οι εφημερίδες ως εμπορικό προϊόν στηρίζονται στους αναγνώστες τους. Κι αυτοί δεν είναι τόσο ευπροσάρμοστοι όσο θα ήθελαν οι σχεδιαστές των συγκροτημάτων. Ομως και σ’ αυτή την περίπτωση υπάρχει λύση. Την έχει περιγράφει στον γνωστό πικρό του στίχο ο Μπρεχτ. Σ’ αυτή την περίπτωση δεν έχουν τα συγκροτήματα παρά να «αλλάξουν αναγνώστες». Κι αυτό είναι που συνέβη αρκετές φορές μέχρι σήμερα.
Ο ΔΟΛ χάρη σ’ αυτές του τις ιδιότητες αποδείχτηκε εφτάψυχος. Αν όμως θέλαμε να συγκρίνουμε το Συγκρότημα με κάποιο πλάσμα του ζωικού βασιλείου για να περιγράφουμε τη μακροβιότητά του, δεν θα επιλέγομε την εφτάψυχη γάτα, όπως φαίνεται να μας παρακινούν τα πρόσφατα δικά του δημοσιεύματα. Η πιο πετυχημένη σύγκριση θα ήταν με ένα άλλο ζωντανό, λιγότερο φιλικό προς τον άνθρωπο: τον χαμαιλέοντα.
___________
1. Πόνος Καρυκόπουλος, 200 χρόνια Ελληνικού Τύπου (1784-1984), εκδ. Γρηγόρη, Αθήνα 1984, ο. 122.
2. Σταύρος Ψυχάρης, «Οι συκοφάντες και εμείς», εφ. Το Βήμα, 12.3.2016.
3. Στάθης Ευσταθιάδης, «Χρήστος Λαμπράκης, 1934-2009. Η ζωή ενός μύθου», εφ. Το Βήμα, 25.12.2009.
