Η κρίση του Τύπου
Γράφει ο Γιώργος Λακόπουλος
Ο πρώτος του πρώτος που τους παραβίασε ήταν ο Ψυχάρης που τους δημιούργησε. Όταν π.χ. έβαζε στο «ψυγείο» συντάκτη που ανέφερε διαρκώς το όνομα ενός δικηγόρου. Ή όταν δημοσίευε οτιδήποτε ήταν είδηση και πραγματικό ρεπορτάζ και τίποτε από ότι ήταν «στημένο». Η αλλαγή άρχισε όταν στο Συγκρότημα άνοιξε ο δρόμος για δυο κατηγορίες συμπεριφορών στο εσωτερικό του.
Γράφει ο Γιώργος Λακόπουλος
Μια πρόσφατη ημερίδα της ΕΣΗΕΑ ο διευθυντής του Βήματος Αντώνης Καρακούσης είπε: «Έτυχε να βρεθώ, εγώ και οι συνάδελφοί μου στον ΔΟΛ, στο επίκεντρο αυτής της μεγάλης κρίσης του Τύπου. Όταν φανερώθηκε, στα τέλη του 2014 με αρχές του 2015 ο εκδότης δεν είχε τις δυνάμεις και δεν μπορούσε να σηκώσει το βάρος της διάσωσης του οργανισμού».
Σε μετάφραση: η κρίση στον ΔΟΛ προέκυψε το 2014 -15 και η αδυναμία ανάκαμψης οφείλεται στον Ψυχάρη. Είναι όμως έτσι τα πράγματα;
Για να βρούμε την απάντηση πρέπει να πάμε πολύ πίσω: αν δούμε τι ήταν αυτό που ανέδειξε τις εφημερίδες του ΔΟΛ θα βρούμε και τις οδήγησε στην πτώση του.
Μετά τον Λέοντα Καραπαναγιώτη που κράτησε τα «Νέα» ψηλά -ως τη μεγάλη αντιδεξιά εφημερίδα ολόκληρης της Δημοκρατικής Παράταξης – ΠΑΣΟΚ, ΚΚΕ, Συνασπισμός, Κέντρο – ο Σταύρος Ψυχάρης έκανε το «Βήμα» την πρώτη μεγάλη εφημερίδα που συνδύαζε την ποιότητα στην ενημέρωση με τις μεγάλες κυκλοφορίες – προτού αρχίζουν να τις επιδιώκουν οι εφημερίδες με τις «προσφορές».
Στηρίχθηκε κυρίως σε μια νέα ομάδα ρεπόρτερς και αντικατέστησε σταδιακά μεγάλα ονόματα της εποχής με παραγωγικούς «αγνώστους». Έτσι ως τα μέσα της δεκαετίας του 1980 δημιούργησε το νέο «Βήμα» με ευρεία αναγνώριση και ισχύ.
Ο Αντώνης, ήδη αναγνωρισμένος δημοσιογράφος τότε, δεν ήταν εκεί και δεν πήρε μέρος σ’ αυτό το εγχείρημα. Ήλθε αργότερα ως αρθρογράφος. Δεν συνδιαμόρφωσέ κάποιους ιδιαίτερους κώδικες που θεμελιώθηκαν εκείνη την περίοδο -και ίσως δεν τους ασπάσθηκε ποτέ. Γι’ αυτό ίσως είναι δύσκολο να δεχθεί ότι η πτώση του ΔΟΛ ήταν πρώτα δημοσιογραφική και μετά οικονομική.
Το «Συγκρότημα» έπεσε από μέσα. Για την ακρίβεια η πτώση επήλθε όταν παραβιάσθηκε αυτοί οι κώδικες.
Ο πρώτος του πρώτος που τους παραβίασε ήταν ο Ψυχάρης που τους δημιούργησε. Όταν π.χ. έβαζε στο «ψυγείο» συντάκτη που ανέφερε διαρκώς το όνομα ενός δικηγόρου. Ή όταν δημοσίευε οτιδήποτε ήταν είδηση και πραγματικό ρεπορτάζ και τίποτε από ότι ήταν «στημένο». Η αλλαγή άρχισε όταν στο Συγκρότημα άνοιξε ο δρόμος για δυο κατηγορίες συμπεριφορών στο εσωτερικό του.
Στη μια βρέθηκαν όσοι άρχισαν να βγάζουν λεφτά πέρα από το μισθό τους- φανερά ή «μαύρα». Από το Χρηματιστήριο, από συμμετοχή σε εταιρίες, από «συμβουλές» σε επιχειρηματίες, από την «στήριξη» συμφερόντων που εμφανιζόταν ως «ρεπορτάζ». Η απόκτηση αυτού του «αγροίκου πλούτου»- όπως έλεγε ο Διαμαντής Πεπελάσης που ήξερε καλά τι συμβαίνει στον ΔΟΛ – αποτυπώθηκε δημοσίως με συγκεκριμένους συμβολισμούς, που όλοι γνωρίζουν.
Στην άλλη βρέθηκαν όσοι αντί για δημοσιογραφία, έκαναν πολιτική, με τη έννοια της μεταφοράς της «γραμμής» κομμάτων και πολιτικών παραγόντων. Στη συνέχεια έφτασαν να κάνουν υποδείξεις προς τους αναγνώστες. Και αυτοί είναι γνωστοί και δακτυλοδεικτούμενοι.
Ο Ψυχάρης ευνόησε αυτά τα παιχνίδια κι ευνοήθηκε και ο ίδιος. Έβγαλε λεφτά από τη δημοσιογραφία κι έγινε πλούσιος. Αλλά για να το πετύχει τη σκότωσε.
Αυτές οι δυο κατηγορίες συμπεριφορών -που δεν είχαν στεγανά μεταξύ τους- παραβαίνοντας στοιχειώδεις κανόνες της δημοσιογραφίας π ου αλλοίωσαν την ποιότητα της ενημέρωσης που προσέφεραν οι εφημερίδες του ΔΟΛ, παραβίασαν και την κορωνίδα των κανόνων του ΔΟΛ: τον αντιδεξιό προσανατολισμό του. Ειδικά την εδραία πεποίθηση των εκδοτών του για τον Μητσοτάκη, όπως προκύπτει άλλωστε και από τις αφηγήσεις του ιδίου στον Αλέξη Παπαχελά, και αποτυπώνονται στο τελευταίο βιβλίο του «Ο Μητσοτάκης με τα δικά του λόγια» -εκδόσεις Παπαδόπουλος.
Στη μια βρέθηκαν όσοι άρχισαν να βγάζουν λεφτά πέρα από το μισθό τους- φανερά ή «μαύρα». Από το Χρηματιστήριο, από συμμετοχή σε εταιρίες, από «συμβουλές» σε επιχειρηματίες, από την «στήριξη» συμφερόντων που εμφανιζόταν ως «ρεπορτάζ».
Καθώς η κοινή γνώμη δεν τρώει κουτόχορτο, αυτά άρχισαν να μειώνουν την ακτινοβολία των εφημερίδων του ΔΟΛ -αρχίζοντας από το «Βήμα». Ο Ψυχάρης – για λόγους που δεν είναι το παρόντος – άρχισε αλληλουχία λαθών που συμπλήρωσαν την ανοχή του στην παραδημοσιογραφία, την ιδιοτελή δημογραφία. Ένα ήταν ότι απένειμε αξιώματα και ρόλους ακόμη και σε «μαρμαράδες» -που έλεγε ο πολύπειρος Νίκος Νικολάου– με κριτήρια που δεν ανταποκρίνονταν στην παράδοση του ΔΟΛ -και τις προγενέστερές δικές του απόψεις.
Επιβράβευσε παρασιτικές συμπεριφορές και ανέχθηκε την προσοδοφόρα δραστηριότητα δημοσιογράφων με εταιρίες και άλλες απασχολήσεις. Κάποιοι το εισέπρατταν ως προτροπή: κάνε ό,τι κάνω.
Το σημαντικότερο ήταν ότι ξεκίνησε ο ίδιος την στροφή προς τη Δεξιά υποστηρίζοντας τον Αντώνη Σαμαρά για διάφορους λόγους. Στη συνέχεια επέτρεψε να γίνει ο ΔΟΛ ημιεπίσημος μηχανισμός στήριξης του της ΝΔ του Κυριάκου Μητσοτάκη. Αφού όπως ξέρει και η γάτα Ιμαλαϊων ο Τσίπρας απέρριψε τη σχετική προσφορά..
Οι αναγνώστες τιμούσαν τις εφημερίδες του γιατί αυτές που τιμούσαν τους αγώνες και τη διαδρομή της παράταξης, τιμούσαν τους ανθρώπους της και τις ιδέες της. Δεν συκοφαντούσαν τις κινητοποιήσεις, την ιδεολογία και τις αγωνίες της. Δεν δέχονταν στις στήλες τους εξυπνάκηδες και λιβελλογράφους που χλεύαζαν το λαϊκό φρόνημα.
Ποιος θα τολμούσε να πάει στον Καραπαναγιώτη κείμενα σαν αυτά που γράφτηκαν αργότερα στα «Νέα»- και συνεχίζονται; Ποιος θα έδινε στον Ψυχάρη «ρεπορτάζ» αντιγραφή από τα «non papers» ή με τις… προσωπικές απόψεις του;
Το πρόβλημα υγείας του Ψυχάρη, τον έβγαλε από την καθημερινή δράση και έτσι επιταχύνθηκε η κατηφόρα του ΔΟΛ. Λειτουργούσε μέσω τρίτων και αυτοί τον παραμύθιαζαν. Οι σελίδες των εφημερίδων του αρχίσαν να χρησιμοποιούνται για προσωπική ιδιοτέλειά και για πολιτικά παιχνίδια.
Έτσι δημιουργήθηκαν οι συνθήκες για το τέλος του ΔΟΛ. Ο Ψυχάρης δανειζόταν -χωρίς έλεγχο, με το ιμπέριουμ του μαγαζιού- για να πληρώνει αδρά και- όσους είχαν πλέον τις δικές τους ατζέντες ή τις δικές τους «δουλειές». Έχει τις ευθύνες του- και στη διαχείριση: ο ίδιος ,η οικογένειά του και κάποιοι εκλεκτοί του. Αλλά δεν έγραφε αυτός τις εφημερίδες. Ούτε καν ήξερε τι γράφουν τα τελευταία χρόνια. «Δεν τους ελέγχω»εξομολογούνταν σε φίλους του στην «Αθηναϊκή Λέσχη».
Έχασε πλήρως το έδαφος κάτω από τα πόδια του, όταν κάποιοι μέσα στην επιχείρησή του έκαναν επιλογή επιχειρηματιών που θα μπορούσαν να σώσουν τον ΔΟΛ με αντάλλαγμα την πολιτική γραμμή τους. Όταν οι υπάλληλοι του που οφείλαν να λογοδοτούν στον ίδιο όσο ήταν εκεί έστηναν πίσω από τη πλάτη του καριέρες και τον αντιμετώπισαν σαν παρείσακτο.
Αυτό το πλήρωσε βέβαια ο ίδιος. Όταν κάλεσε τον κουμπάρο και φίλο του Βασίλη Μουλόπουλο που ήξερε τον ΔΟΛ να αναλάβει τα ηνία, υπήρξε αντίδραση από τον… Μητσοτάκη που αξίωσε στη Βουλή να μην αλλάξει γραμμένη. Σαν να ήταν η δική του επιχείρηση. Αντιμετώπισε και εσωτερική αντίδραση, επειδή θεωρήθηκε ότι ο Μουλόπουλος θα άνοιγε το δρόμο στον επιχειρηματία Σαββίδη και συνεπώς θα υπήρχε στροφή υπέρ του Τσίπρα, τον οποίο ως τότε «κανιβάλιζαν» διάφοροι σε -έγκυρες-υποτίθεται- εφημερίδες. Σα να μην ήταν δικαίωμα του Ψυχάρη να κάνει ό,τι ήθελε με τις εφημερίδες του.
Με όλο το σεβασμό στην επαγγελματική διαδρομή του, ο Καρακούσης κάνει λάθος όταν λέει: «Ο εκδότης επιχείρησε να διαπραγματευτεί με τους νέους κυβερνήτες και άρχισε να συζητά όρους και προϋποθέσεις που, αν μη τι άλλο, προέβαλαν τον καθένα από εμάς». Ο εκδότης μπορούσε να συζητάει με όποιον ήθελε και το χρέος των επιτελών του ήταν να τον στηρίζουν ότι να αντιστέκονται.
Εκτός αν επικαλείται την «αδυναμία του εκδότη «άλλοθι για τις δραστηριότητες που ανέλαβε σαν να ήταν ο ίδιος ιδιοκτήτης, για να καταλήξει: «Σήμερα μπορούμε να πούμε ότι οι εφημερίδες του ΔΟΛ διασώθηκαν και κοντά τρεις εκατοντάδες θέσεις εργασίας».
Δεν σώθηκε όμως ο Ψυχάρης, όπως θα συνέβαινε κατά πάσα πιθανότητα, αν έμπαινε στον ΔΟΛ επιχειρηματίας, πριν την κατάρρευση. Αν ασκούσε το δικαίωμά του να έχουν οι εφημερίδες του οποία γραμμή θέλει ίδιος. Και αν δεν τον άφηναν να οδηγηθεί στον εξευτελισμό να μην πληρώσει τους μισθούς των ανθρώπων που δουλεύαν γι’ αυτόν, έστω εκποιώντας περιουσιακά στοιχεία του. Αυτής ήταν η πραγματική αδυναμία του. Άλλους έσωσε, εαυτόν ου δύναται σώσαι.
Ο ΔΟΛ, ως αυτό που ήταν, δεν σώθηκε. Καταργήθηκε και τη θέση του πήρε ο Δημοσιογραφικός Οργανισμός Μαρινάκη, που εκμεταλλεύεται σήμερα τους τίτλους των εφημερίδων- κατά τη κρίση του, όπως είναι απόλυτο δικαίωμά του.
Είναι θετικό ότι σώθηκαν πράγματι θέσεις εργασίας. Αλλά σε ένα νέο εργασιακό περιβάλλον στο οποίο οι δημοσιογράφοι υπογράφουν συμβάσεις ως «μισθωτοί» και είναι τυλιγμένοι σε μια κόλλα χαρτί- λόγω ανάγκης… Παλιότεροι διευθυντές θα είχαν παραιτηθεί γι’ αυτό.
Υπάρχει στη θέση του ΔΟΛ εκδοτική επιχείρηση που απασχολεί κόσμο- και αυτό είναι μεγάλο όφελος για τον κλάδο. Αλλά κάτι σίγουρα δεν σώθηκε: η πολιτική γραμμή του ΔΟΛ. Δεν είναι πλέον ο πυλώνας της ευρύτερης δημοκρατικής παράταξης που βρισκόταν σε σε διαρκή δημοσιογραφική αντιπαλότητα με την συντηρητική παράταξη.
Αντίθετα οι δυο εφημερίδες σήμερα υποστηρίζουν φλογερά τη ΝΔ του Μητσοτάκη και καθυβρίζουν τον βασικό φορέα της Δημοκρατικής παράταξης. Το «Βήμα» μάλιστα δεν χρειάσθηκε να αλλάξει καν διεύθυνση -, όπως θα συνέβαινε παλαιοτέρα.
___________
ΥΓ.: Ο Αντώνης Καρακούσης είπε και κάτι ακόμη: «Ακούω με κατανόηση τα αιτήματα για επιδότηση και κρατική ενίσχυση των εφημερίδων και γενικά των μέσων. Ωστόσο κρίνω ότι μόνο επικουρικά μπορεί να δει κανείς τέτοιες δυνατότητες. Κατά την ταπεινή μου γνώμη ο επιδοτούμενος Τύπος είναι εξαρτημένος Τύπος. Και ένας εξαρτημένος Τύπος δεν μπορεί να έχει τύχη στην εποχή μας»
Σωστά; Ναι, αλλά επιδοτούμενος είναι και ο Τύπος με την ανεξέλεγκτη ευχέρεια δανεισμού από τις τράπεζες. Ο Τύπος που στηρίζεται από δραστηριότητές κρατικών προμηθειών, ή που μετέχει σε συναλλαγές κάτω από το τραπέζι. Όπως είναι και ο Τύπος που έχει εξαρτημένους δημοσιογράφους, των οποίων ο μισθός είναι υποπολλαπλάσιο του εισοδήματος τους. Μερική εξάρτηση δε υπάρχει. Ή είναι εξαρτημένη μια εφημερίδα ή δεν είναι. Και η μόνη εφημερίδα τα τελευταία χρόνια που δε είχε καμία απολύτως εξάρτηση, ήταν αυτή που επιχείρησαν να δημιουργήσουν η Γιάννα και ο Θόδωρος Αγγελόπουλος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου